هدف آذربایجان از اصرار بر تروریستی خواندن حمله به سفارتش چیست؟ / ایران باید شاکی باشد

بیان فردا | حکمرانی | دینا قالیباف | روابط بین جمهوری آذربایجان و ایران در برهه‌های تاریخی مختلف فراز و فرودهایی زیادی را پشت سر گذاشته و به امروز رسیده است. در این میان حمله مسلحانه به سفارت جمهوری آذربایجان در تهران، این رابطه‌ را با پیچیدگی‌های زیادی مواجه کرده است. به ویژه آنکه جمهوری آذربایجان اصرار دارد این ماجرای این اقدام را متفاوت از روایت رسمی کشورمان مطرح کند. به طوری که همچنان که تحقیقات در زمینه حادثه‌ رخ داده در سفارت جمهوری آذربایجان ادامه دارد، مقامات رسمی این کشور تاکید ایران مبنی بر شخصی بودن انگیزه مهاجم را رد می‌کنند.

به نظر می‌رسد تحلیل این جهت‌گیری‌ها و آنچه در سفارت جمهوری آذربایجان رخ داده، نیازمند نگاهی به روابط دو کشور در گذشته است. به عبارتی دیگر باید این سوال را مطرح کرد که پیشینه روابط ایران و جمهوری آذربایجان چیست و دو کشور بر سر چه مسائلی با یکدیگر اختلاف دارند؟

برایِ یافتن پاسخی برای این سوال و رسیدن به تحلیلی از آنچه در سفارت جمهوری آذربایجان رخ داده، به گفت‌وگو با رامین فرهودی، مدیر اندیشکده ترند پرداختیم تا نظر او را درباره این موضوع جویا شویم.

نگاهی به روابط ایران و آذربایجان از گذشته تا امروز

فرهودی در ابتدا به تاریخچه‌ روابط ایران و جمهوری آذربایجان اشاره کرد و به بیان فردا گفت: روابط ایران و جمهوری آذربایجان پس از فروپاشی شوروی فراز و فرودهای زیادی را طی کرده تا به اینجا رسیده است. یک نمونه این است که پس از استقلال جمهوری‌های شوروری، جمهوری اسلامی ایران تمامیت ارضی تمام کشورهای اتحاد جماهیر شوروی را به رسمیت شناخت و جزو اولین کشورهایی بود که برای تمامیت ارضی آن کشورها احترام قائل شده است. ولی متأسفانه طمع قدرت‌های غربی در منطقه قفقاز و کشورهایی که ملحق به اتحاد جماهیر شوروری بودند از سال 1991 تا الان باعث شده تا روابط این کشورها با یکدیگر و با کشورهای دیگر دستخوش تغییرات و فراز و نشیب‌های زیادی شود.

او در ادامه‌ی صحبت‌های خود با طرح مثالی گفت: در منطقه قفقاز جنوبی اختلاف هر سه کشور گرجستان، ارمنستان و آذربایجان را باهم شاهد هستیم. جمعیت آذری که مقیم گرجستان هستند و اختلاف ارضی که ارمنستان با جمهوری آذربایجان دارد. باعث شده‌ تا قفقاز جنوبی در کانون توجه تاریخ معاصر این منطقه قرار بگیرد. نمونه دیگر اختلاف اوکراین با روسیه محسوب می‌شود که از گذشته تا امروز کار را به اینجا رسانده است و ما شاهد ورود جنگ روسیه و اوکراین با هم هستیم. این موارد همه ناشی از دخالت قدرت‌های خارجی است که منافع آنان به نحوی باهم در این منطقه گره خورده است.

مدیر اندیشکده ترند در ادامه گذری به ردِ پای قدرت‌های اروپایی در منطقه قفقاز زد و گفت: در سال 1918 که در منطقه قفقاز جنوبی کشورهای منطقه اعلام استقلال کرده و حکومت‌های جمهوری یکی دو ساله‌ای را ترتیب دادند، ما باز رد پای قدرت‌های اروپایی را می‌بینیم. جمهوری آذربایجان تحت حمایت انگلستان تشکیل شد. در ارمنستان شاهد تشکیل جمهوری ارمنستان با حمایت دولت فرانسه هستیم و گرجستان هم با حمایت دولت آلمان بر سر کار آمد. تمام این موارد نشان می‌دهند که قدرت‌های اروپایی مطامعی داشتند؛ ولی آنچه که جمهوری آذربایجان را در این میان برجسته‌تر می‌کند، وجود منابع انرژی در دریای خزر محسوب می‌شود که بخش عمده آن را جمهوری آذربایجان به خود اختصاص داده است.

او ادامه داد: در این زمینه ترکمنستان هم منابع گاز دارد اما آنچه که باعث می‌شود اروپا نسبت به چمهوری آذربایجان تمایل زیادی داشته باشد، داشتن ارتباط زمینی با قفقاز جنوبی و جمهوری آذربایجان است. امتیازی که هیچ کدام از کشورهای قفقاز جنوبی ندارند و حتی ترکمنستان هم علیرغم داشتن منابع گازی بی‌نصیب از این ارتباط است. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و تشکیل جمهوری آذربایجان همین کارها باعث شد تا حضور آمریکایی‌ها را در منطقه داشته باشیم.

اشتباه محاسباتی جمهوری آذربایجان در تعیین مصالح خود با ایران

فرهودی درباره‌ی روابط ایران و آذربایجان نیز گفت: ارتباط ایران با جمهوری آذربایجان در زمان حیدرعلیوف در ابتدای امر بسیار حسنه بود. آموزش نیروهای نظامی آذربایجان برای مقابله با ارمنستان، دخالت مستقیم در جنگ برسر قضیه حمله ارمنی‌ها به سد میل مغان و اظهارات اخیر معاون جمهوری آذربایجان در جریان جنگ دوم قره باغ مبنی بر اینکه اگر ایران نبود؛ ما دچار یک نسل کشی بزرگ می‌شدیم، همگی حاکی از این است که حسن نیت بزرگ ایران برای طرف آذری ثابت شده است اما همین مطامع فرامنطقه‌ای باعث شده تا متأسفانه دولتمردان جمهوری آذربایجان در تعیین مصالح خود دچار اشتباهات محاسباتی شوند.

او با اشاره به محاصره‌ جمهوری آذربایجان در میان روسیه، ارمنستان و ایران اظهارکرد:  متأسفانه جمهوری آذربایجان با مواضعی که از سال 1991 به این سو از طرف دومین رییس جمهور جمهوری آذربایجان با هدف تجزیه استان‌های آذری نشین و براساس همان مانیفیست پان ترکیسم و پان آذریسم پیگیری کرده، باعث شده تا این ارتباط سردتر شود و هر دو کشور نسبت به هم موضعی از جانب احتیاط در قبال یکدیگر اتخاذ کنند. این قضایا امروز به دلیل آنچه که نقش تأثیرگذار جمهوری اسلامی در خاورمیانه است، باعث شده تا آذربایجان نسبت به حرکت‌های مذهبی و اسلام‌گرایانه به ویژه در میان شیعیان خودشان که اکثر جمعیت این کشور هستند، حساسیت داشته باشند. البته باید توجه داشته باشیم زمانی که جمهوری آذربایجان درگیر جنگ با ارمنستان در جنگ‌های قره‌باغ بود، برای کسب حمایت لابی‌های قدرت غربی رو به سمت لابی یهود گذاشتند و سعی کردند از یهودی‌ها برای لابی کردن در کشورهای غربی به ویژه آمریکا به نفع خودشان استفاده کنند.

فرهودی اضافه کرد: ادامه این کار باعث شد تا صحبت‌هایی از پیوستن کشورهای قفقاز جنوبی به ناتو مطرح شود. درحال حاضر ناتو در گرجستان دفتر دارد اما عملا کشورهای قفقاز جنوبی نمی‌توانند عضو ناتو شوند چون یکی از پروتکل‌های ناتو نداشتن پروتکل‌های ارضی و سرزمینی در داخل است. گرجستان مشکلات ارضی دارد و نمی‌تواند و ارمنستان و آذربایجان نیز همچنین اما این تمایلات برای پیوستن به ناتو مورد علاقه غرب هست برای تحریک ایران و وا داشتن او به کارهای اشتباه که خوشبختانه تا الان جمهوری اسلامی در این زمینه با سیاست جلو رفته است.

حمله به سفارت آذربایجان؛ تنشی دیگر در روابط دو کشور

رییس اندیشکده ترند در ادامه تحلیل خود را از حمله مسلحانه اخیر به سفارت آذربایجان چنین شرح داد: واقعیت امر این است که چنین اتفاقاتی پیشتر برای ما در اروپا به وقوع پیوسته است. حمله از جانب یک فرد نامتعادل به لحاظ روانی در سفارت دانمارک یکی از این نمونه‌هاست. یا اقداماتی که جمهوری آذربایجان با چراغ سبز نشان دادن به افراد طرفدار خودش، آتش زدن پرچم کشورمان، توهین به مقام معظم رهبری، پوشش جهت‌دار اخبار اعتراضات اخیر در ایران و حمایت بی‌چون و چرا از جریان‌های تجزیه‌طلبانه از جانب رییس جمهوری آذربایجان و احزاب قومیت‌گرا در جمهوری آذربایجان همه مواردی بودند که اگر ایران می‌خواست، می‌توانست برای آنان در مجامع بین‌المللی تشکیل پرونده دهد.

او درباره‌ هدف جمهوری آذربایجان از اصرار بر تروریستی بودن آنچه در سفارت رخ داده، نیز گفت: آنچه که جمهوری آذربایجان پیگیری می‌کند، این است که با هدایت اسراییلی‌ها در منطقه، پای جمهوری اسلامی ایران را از جمهوری آذربایجان قطع کرده و کاری کند که سفیر ما مجبور به خروج از آن کشور شود. این اقدام یک اقدام تروریستی نبود، یک اقدام شخصی بود که علیه سفارت آذربایجان انجام شده و دولت آذربایجان باید به دزدیده شدن همسر یک ایرانی پاسخگو باشد.

فرهودی اضافه کرد: همسر یک نفر 9 ماه است که وارد سفارت جمهوری آذربایجان شده و تا الان از آنجا خبری درست به دست همسر ایشان نرسیده است. بعدها کاشف به عمل آمده که این خانم با پاسپورتی که دولت آذربایجان برایش فراهم کرده، خاک ایران را ترک و به جمهوری آذربایجان رفته است. آیا نهاد خانواده در ایران به قدری سست شده که فردی حق پرس‌و‌جو از احوال و وضعیت همسرش را ندارد؟

این کارشناس با بیان اینکه در این ماجرا جمهوری اسلامی ایران باید شاکی باشد، گفت: وقتی وقایع را کنار هم می‌گذاریم، می‌بینیم که ماجرایی از گذشته‌های دور طراحی شده است. بنابراین کسی که باید شاکی باشد، جمهوری اسلامی ایران است. جمهوری اسلامی ایران باید به دنبال احقاق حق شهروند خود باشد. در این مورد وزارت امور خارجه، شورای امنیت ملی و جمهوری آذربایجان پیشنهاد همکاری مشترک برای بررسی این پرونده را دادند که ابتدا مورد پذیرش طرف آذری قرار گرفت ولی بعدها از ادامه همکاری چشم‌پوشی و ادعا کردند که این موضوع را از مجامع بین‌المللی پیگیری خواهند کرد و هر بار بر تروریستی بودن این حمله تأکید می‌کنند. قضیه‌ شاهچراغ را ما از یاد نبردیم. دست جمهوری آذربایجان در ترور ناجوانمردانه در شیراز به خون آلوده است و ما می‌دانیم این سیاست ها از جانب کدام دولت دیکته میشود.

آذربایجان توان اثرگذاری بر روابط ایران با سایر کشورها را دارد؟

فرهودی در ادامه جمهوری آذربایجان را یک نظام سیاسی تازه‌کار توصیف کرد و درباره‌ وزنِ این کشور در به هم زدن روابط ایران با سایر کشورها گفت:  ایرانِ چندین هزار ساله ما روابط سیاسی گسترده با کشورهای مختلف در منطقه دارد که می‌توانیم بگوییم روابط سیاسی هستند. جمهوری آذربایجان از این موضوع ترس و واهمه دارد. فرهنگ و تاریخ ملت جمهوری آذربایجان با ایران پیوند دارد و آنها تلاش می‌کنند خودشان را از این سایه سنگین خلاص کنند و درحال دچار شدن به یک اشباه به اسم پان ترکیسم هستند. ترکیه یک کشوری است که بیشترین صدمات را به نژاد آذربایجانی زده. مردم جمهوری آذربایجان باید همیشه جنگ چالدران را در ذهن خود مرور کنند.

انتهای پیام