چرا پلنگ وارد شهر می‌شود؟
رفتار پلنگ در مواجهه با انسان منحصر به فرد است، آرامش خود را کاملا حفظ می‌کند و بدون آنکه نشانه‌ای از اضطراب در خود نشان دهد، خیلی آرام به سمت نزدیک‌ترین پناه که معمولاً خط‌الرأس کوه است می‌رود.
بیان فردا | کیانا کیانفر* | ماجرای پلنگ قائمشهر و کشتنش در پوشش زنده‌گیری هنوز از اذهان پاک نشده و سوال‌های بسیاری پیرامون آن وجود دارد که باید پاسخ داده شود، اما در این نوشتار به تشریح این موضوع پرداختم که چه اتفاقی می‌افتد که پلنگ و دیگر حیوانات وحشی و انسان‌گریز وارد شهرها و زیستگاه‌های انسانی می‌شوند.
پلنگ یکی از 37 گونه گربه‌سانان دنیا محسوب می‌شود. اعضای این خانواده در تمام نقاط جهان به جز استرالیا، قطب شمال و قطب جنوب زیست می کنند. در گذشته در ایران 10 گونه گربه‌سان زندگی می‌كردند که با انقراض شیر ایرانی و ببر خزر، امروزه پلنگ بزرگترین گربه‌سان کشور محسوب می شود.
در میان گربه‌سانان بزرگ دنیا، پلنگ، گسترده‌ترین پراکنش جغرافیایی دارد و در ایران نیز پراکندگی پلنگ بسیار قابل‌توجه است، به‌طوری‌که می‌توان ادعا داشت، اکثریت استان‌های ایران میزبان این گربه بزرگ هستند. بیش از 30 درصد جمعیت پلنگ در ایران، در شمال شرقی کشور زندگی می‌کند. و استان‌های خراسان رضوی و شمالی، گلستان، مازندران و سمنان بیشتر از دیگر استان‌ها پلنگ دارند.
استان‌های فارس، سیستان و بلوچستان، آذربایجان شرقی، یزد،خوزستان، ایلام و کرمانشاه و ... از دیگر میزبانان پلنگ ایرانی هستند درمجموع می‌توان بتوان گفت که اکثر مناطق کوهستانی و جنگلی کشور زیستگاه پلنگ بوده و تقریباً تمامی استان‌های کشور در حوزه پراکنش زیستگاه این جانورند.
رفتارشناسی و عادات غذایی پلنگ
مشاهده پلنگ در طبیعت خیلی به‌ندرت رخ می‌دهد . پلنگ‌ها جانورانی ساکت و بی‌سروصدا هستند و مخفی کارانه زندگی می‌کنند. پلنگ‌ها از گستره وسیعی از طعمه‌ها با اندازه‌های متفاوت شکار می‌کنند و نسبت به سایر گربه‌سانان، رژیم غذایی متنوع‌تری دارند. غذای این جانور می‌تواند هر چیزی باشد، از سوسک تا جانورانی با جثه بسیار بزرگتر مانند قوچ و میش و یا اسب و الاغ و... .
پلنگ در هرجایی می‌تواند پناه بگیرد، از بوته‌های پراکنده تا غارهای کوچک. در مناطقی که پلنگ‌ها در نزدیکی سکونتگاه‌های انسانی زیست می‌کنند، رژیم غذایی‌شان شامل سگ، گربه و دام اهلی مانند گوسفند، بز، گوساله و ... می‌شود. به گزارش انجمن یوز ایرانی مواردی از کشتار بیش‌ازحد گاهی اوقات درموردد دام‌های اهلی رخ می‌دهد و در هر بار ممکن است توسط پلنگ‌ها دام‌های زیادی کشته شود و مثلا بیش از 10 راس در یک‌شب کشته شوند، درحالیکه پلنگ‌ها تنها معدودی از آن‌ها را می خورد. در ایران چنین مواردی تنها در برخی مناطق جنوبی کشور رخ داده است .
رفتار پلنگ با انسان‌ها چگونه است؟
رفتار پلنگ در مواجهه با انسان نیز منحصر به فرد است. درحالیکه تقریبا تمامی جانوران به محض برخورد با انسان، فرار می‌کنند، پلنگ آرامش خود را کاملا حفظ می‌کند و بدون آنکه نشانه‌ای از اضطراب در خود نشان دهد، خیلی آرام به سمت نزدیک‌ترین پناه که معمولاً خط‌الرأس کوه است می‌رود. ولی وقتی پشت کوه رسید و ازدید انسان دور شد، به‌سرعت فرار می‌کند. شاید غرور این جانور پر ابهت اجازه نمی‌دهد به انسان که مهمترین دشمن آن است، پشت کرده و با فرار از خود ضعف نشان دهد .
به‌جرئت می‌توان گفت هیچ‌گاه پلنگ به انسان حمله نمی‌کند، بلکه در مواجهه با انسان از خود دفاع می‌کند و این دفاع درزمانی اتفاق می‌افتد که یا احساس خطر برای توله‌هایش کند و یا زمانی است که لاشه‌ای را شکار کرده و احساس خطر برای از دست رفت طعمه‌اش کند؛ در این دو حالت پلنگ بسیار عصبی است اما با این‌حال در صورت برخورد با انسان به‌قصد کشتن حمله نمی‌کند و تاکنون موارد بسیار محدودی از جراحات انسانی جزئی در مواجهه با پلنگ اعلام شده است.
چه می‌شود که پلنگ انسان گریز وارد شهر قائمشهر می‌شود؟
به‌طور خلاصه می‌توان گفت عوامل تهدیدکننده زیستی این جانور باعث می‌شود که پلنگ انسان گریز وارد شهر شود. از مهمترین عوامل تهدیدکننده می‌توان تخریب زیستگاه‌ها و شکار غیرمجاز طعمه‌هایش معرفی کرد.
توسعه محیط‌های انسان‌ساخت مانند گسترش جاده و شهرها و دخل و تصرف در طبیعت اصلی‌ترین عامل تخریب زیستگاه پلنگ است، تخریب زیستگاه باعث از بین رفتن اکوسیستم طبیعی منطقه و درنهایت نا به سامانی در چرخه غذایی اکوسیستم می‌شود که حاصل آن گرسنگی بیش‌ازحد پلنگ و رجوع آن به شهرها و روستاها برای پیدا کردن طعمه می‌شود.
قوچ و میش، کل و بز،آهو، مرال، شوکا، روباه و... از مهمترین طعمه‌های پلنگ در حیات وحش هستند و بعد از آن دام‌های اهلی مانند اسب، الاغ، سگ اهلی و... سایر طعمه های پلنگ را شامل می‌شوند. شکار غیرمجاز طعمه‌های اصلی پلنگ نیز از دیگر عوامل مهم گرسنگی و رجوع پلنگ به روستاها و شهرهاست. یکی از چالش‌های پیش روی سازمان محیط زیست و محیط‌بانان کشور ما مبارزه با شکارچیان غیرمجاز است که متأسفانه هرسال شاهد ده‌ها درگیری بین نیروهای محیط‌بانی کشور با شکارچیان هستیم.
بیشتر بخوانید :
از دیگر تعارضاتی که در سال‌های اخیر با آن مواجه شده‌ایم، گله سگ‌های بلا صاحب در اکوسیستم‌های طبیعی کشور است که علاوه بر کاهش بیشتر طعمه‌های پلنگ، مواردی از حمله دست جمعی سگ‌های بلاصاحب به پلنگ گزارش شده است.در موارد نادری نیز زیاده‌خواهی انسان و ایجاد باغ‌وحش‌های خانگی می‌تواند منجر به حضور پلنگ در فضاهای شهری شود.
آنچه برای پلنگ کشته شده در قائمشهر رخ داد، گرچه دردناک است، اما باید تبدیل به فرصتی شود تا یک بار برای همیشه نیروهایی نظیر آتش‌نشانی، محیط‌بانی، پلیس و ... درباره نحوه مواجهه با حیوانات وحشی در زیستگاه‌های انسانی آموزش ببینید تا زنده‌گیری آنان با مرگ این حیوانان روبه انقراض همراه نشود.
انتهای پیام
*فعال مدنی و کارشناس ارشد مدیریت محیط زیست
دیدگاه تان را بنویسید