اخبار شوکه کننده‌ای که معمولی شدند

بیان فردا | روز گذشته و بعد از چند روز بارندگی برف و باران در برخی مناطق کشور و البته به نسبت بسیار کمتر از سال‌های گذشته در ایران،‌ هوای پایتخت برای چند روز مداوم در وضعیت قابل قبول قرار گرفته بود و شهروندان تهرانی توانستند بعد از هفته‌ها استنشاق هوای آلوده، کوه‌های تهران را ببینند و نفسی تازه کنند.

در توضیح کاهش بارندگی‌ها باید به نصف شدن میزان بارش‌های زمستانه در امسال نسبت به گذشته اشاره کرد که در گزارش به آن خواهیم پرداخت و اما روز گذشته در میانه این چند روز هوای قابل قبول، آماری هم از مرگ و میر بر اثر هوای آلوده انتشار پیدا کرد که از آن تحت عنوان «تکان دهنده» یاد و گفته شد: ۱۳.۹ درصد از مرگ‌های طبیعی ایران منتسب به آلودگی هواست و نیز گفته شد که شهر تهران رتبه ۱۹ را از نظر غلظت ذرات معلق بین پایتخت کشورهای جهان دارد.

خبر مهم دیگری که با هواشناسی، همین بارش‌ها و البته آلودگی هوا ارتباطی تنگاتنگ پیدا می‌کند، به کاهش حدود ۵۰ درصدی بارش‌های زمستانه برمی‌گردد که این هم به اندازه مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا و حتی بیشتر از آن می‌تواند تکان دهنده و شوک‌آور باشد چراکه کاهش این بارش‌ها یعنی مرگ آب و زمین و زیست و نابودی انسان. با این حال باید گفت که اخباری از این دست، شوک‌آورهایی هستند که دیگر برای ما مردم ایران به اخبار عادی و روزمره زندگی بدل شده‌اند و به نوعی به آن عادت کرده و با آن همزیستی پیدا کرده‌ایم غافل از اینکه با تکانه‌هایی که به اندام محیط زیست ایران وارد آورده‌اند، در اتفاقی عظیم می‌توانند مرزهای یک سرزمین را جابه جا و زمین‌های آن را بخشکانند بی آنکه جنگ، درگیری یا آتش سوزی و زلزله‌ای مهیب رخ داده باشد.

بر اساس داده‌های سازمان هواشناسی در پی فعالیت سامانه بارشی در کشور طی هفت روز منتهی به  ۲۴ دی، به‌طور میانگین ۵.۵ میلیمتر بارندگی ثبت شد این در حالیست که این میزان در بلندمدت ۱۰.۴ میلیمتر بود بنابراین بارندگی‌ها در این بازه زمانی ۴۶.۶ درصد کاهش داشته است. میانگین بارش‌های ماه جاری ۱۱ میلیمتر ثبت شده اما میانگین بارندگی‌های بلندمدت ۲۵.۹ میلیمتر است و این میزان بارندگی‌ها نشانگر کاهش ۵۷.۳ میلیمتری بارندگی‌ها نسبت به بلند مدت در همین بازه زمانی است.

از ابتدای سال آبی جاری (از ابتدای مهرماه تاکنون) نیز به‌طور میانگین ۴۴.۴ میلیمتر بارندگی ثبت شده و بارندگی‌های بلند مدت ۸۴.۹ میلیمتر بوده بنابراین میزان بارندگی‌ها نسبت به بلندمدت ۴۷.۷ درصد کاهش داشته است.

در کنار کم بارشی پایتخت، در خصوص اینکه کدام استان با بیشترین میزان کم‌بارشی در کشور مواجه بوده، بر اساس آمار، درحالی که غالب استان‌ها نسبت به بلندمدت با کم‌بارشی مواجه بوده‌اند، کهگیلویه و بویراحمد  با ۱۵۵.۶ میلیمتر بارندگی در سال آبی جاری نسبت به میانگین بارش‌های ۳۲۶.۳ میلیمتری بلندمدت، ۱۷۰.۸ میلیمترمعادل با ۵۲.۳ درصد کاهش بارش داشته است. با توجه به اینکه بارش این استان در سال گذشته ۳۰۸.۲  میلیمتر بود، بارش‌های سال جاری نسبت به  سال گذشته ۱۵۲.۶ میلیمتر معادل با ۴۹.۵ درصد کمتر شده است. بعد از آن، چهارمحال و بختیاری و به ترتیب استان‌های لرستان، گیلان، فارس، بوشهر، خوزستان، قزوین، مرکزی، البرز، زنجان، همدان، تهران، هرمزگان، اصفهان، قم، کرمانشاه، خراسان رضوی، ایلام، کردستان، کرمان، یزد، خراسان جنوبی، سمنان، سیستان و بلوچستان، آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی نسبت به بلندمدت با کم بارشی مواجه بوده‌اند.

در این خصوص، رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور با تاکید براینکه با کمبود جدی منابع آبی مواجه هستیم به ایسنا گفته: حتی اگر بارش‌های زمستانی در حد نرمال نیز باشد به دلیل کمبود جدی آب طی سال‌های گذشته و پاییز سال جاری، کمبودهای گذشته جبران نمی‌شود و از نیمه‌ دوم بهار با تنش شدید آبی در بسیاری از نقاط کشور مواجه خواهیم شد.

احد وظیفه درباره علت این کم‌بارشی‌ها، توضیح داده: از جمله دلایلی که موجب می‌شود تا سامانه بارشی فراوانی بر کشور وارد نشود، گرمای هوای بیش از حد نرمال پاییز سال جاری است. آبان و آذر بی‌هنجاری دمایی بسیار زیادی نسبت به نرمال داشت، به‌گونه‌ای که اگر آمار دمایی ۵۰ سال گذشته با چند هفته اخیر را مقایسه کنیم، شاهد بی‌هنجاری مثبت دمایی بی‌سابقه‌ طی چند هفته اخیر خواهیم بود.

به گفته او: با توجه به خشکسالی شدید و پیاپی چهارساله ، بارش‌های نرمال و حتی بیش از حد نرمال دو فصل نیز این کم‌بارشی‌ها را جبران نخواهد کرد و ما همچنان باید شیوه‌های مدیریت منابع آبی و آبخیزداری را در کشور توسعه دهیم تا بتوانیم به حفظ آب وخاک کشور کمک کنیم و اثرات زیان‌بار تغییرات اقلیمی را کاهش دهیم.

تهران از بین ۹۲ پایتخت کشور‌های دنیا رتبه ۱۹ را از نظر غلظت ذرات معلق دارد

بارندگی که کم می‌شود، زمین خشک و کم آب شده و مستعد برخاستن ریزگردها و آلودگی‌هایی از آن دست. از سوی دیگر بی‌آبی، زمینه‌های کاهش حامل‌های انرژی را به دنبال خواهد داشت و سوزاندن مازوت و باز هم آلودگی هوا در شهرهایی که درختانش قطع شده و جای آن برج‌ها بالا رفته‌اند تا منابع درآمدزایی برای شهرداری‌ها باشند.

همانطور که در ابتدای گزارش به آن اشاره شد، آلودگی هوا، آماری تکان دهنده از مرگ‌های منتسب به خود را در پی داشته است.

عباس شاهسونی به‌مناسبت هفته هوای پاک درباره میزان مرگ‌ومیر ناشی از آلودگی هوا در ایران، گفته: طبق آیین‌نامه قانون هوای پاک، وزارت بهداشت وظیفه دارد که سالانه مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا را بررسی، محاسبه و منتشر کند، بر این اساس از سال ۱۳۹۵ مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا را سالانه محاسبه و منتشر می‌کنیم. طبق بررسی‌ها و محاسباتی که با مدل پیشنهادی سازمان جهانی بهداشت در ۳۳ شهر کشور در سال ۱۴۰۱ انجام دادیم و ذرات متعلق PM ۲.۵ را محاسبه کردیم؛ مشخص شده است که ۱۳.۹ درصد از مرگ‌های طبیعی در کشورمان، منتسب به این ذرات معلق بوده است.

او افزوده: میانگین غلظت ذرات معلق در کشور ما ۳۸ میکروگرم است که ۷.۶ برابر بالاتر از رهنمود سازمان جهانی بهداشت و بیش از سه برابر استاندارد ملی کشورمان است!

شاهسونی در پاسخ به سؤالی مبنی بر رتبه ایران از نظر کیفیت هوا بین کشور‌های جهان، توضیح داده: کشور ما به‌لحاظ کیفیت هوا در مقایسه با سایر کشور‌ها در جهان، رتبه بیست و یکم را بین ۱۳۱ کشور دارد؛ چاد، عراق، پاکستان، بحرین و بنگلادش بدترین کیفیت هوا را داشته‌اند.

او با بیان این‌که بالاترین شاخص کیفیت هوا در جهان به‌طور میانگین عدد ۱۶۹ است، افزوده: میانگین شاخص کیفیت هوا در کشور ایران عدد ۹۴ است.

رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت درباره وضعیت هوای پایتخت نیز گفته: براساس آخرین آمارها، از بین ۹۲ پایتخت کشور‌های دنیا، شهر تهران، رتبه ۱۹ را از نظر غلظت ذرات معلق (آلودگی هوا) دارد و شهر‌های دهلی، داکا و پایتخت مغولستان رتبه اول تا سوم را از نظر آلودگی هوا دارند.

شاهسونی افزوده: بررسی‌های ما نشان می‌دهد که در سال ۱۴۰۱ در شهر تهران ۲۲۱ روز هوا در وضعیت قابل قبول بوده است و ۱۰۷ روز از سال گذشته شرایط هوای تهران در وضعیت ناسالم برای گروه‌های حساس و ۳۶ روز ناسالم برای همه گروه‌ها بوده است.

از بودجه محیط زیست چه خبر؟

با اینکه همه روزه شاهد و شنونده اخبار و آماری عجیب و غریب  محیط زیستی هستیم، متاسفانه بودجه‌ای که به این شرایط بحرانی اختصاص داده می‌شود، بسیار ناچیز و تعجب‌آور است. در آخرین نمونه، سری به مازندران زده  با این خبر که  ۲۰ شهر و ۲۱۳ روستای مازندران تنش آبی دارند!

مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب مازندران میزان نیاز آب استان را ۱۵ هزار لیتر در ثانیه اعلام کرده و افزوده: این در حالیست که میزان آب هم‌اکنون ۱۳ هزار و ۷۰۰ لیتر در ثانیه است و این یعنی ۱۳۸۹ لیتر در ثانیه کمبود آب داریم.

بهزاد برارزاده با بیان داده‌های فوق در حوزه تنش آبی استان به اقدام دولت سیزدهم در راستای استفاده از حقابه کوه‌ها در راستای افزایش میانگین بهره از آب سطحی در استان اشاره کرد و ادامه داد: ۲۰ شهر و ۲۱۳ روستای استان دارای تنش آبی هستند.