آخرین قطعه پازل توافق
رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی شنبه چهاردهم اسفند، برای سومین بار در دولت ابراهیم رئیسی به تهران سفر خواهد کرد. اگر در دو سفر قبلی ماموریت او حفظ همه طرف‌های درگیر در مذاکرات بود اما به نظر می‌رسد این سفر و دیدارهای او با امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه و محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی احتمالاً آخرین قطعه پازل رسیدن به توافق باشد.
مهمترین سوغات سفر سوم گروسی به تهران را می‌توان پایان 11 ماه مذاکره در وین دانست. آنچه مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی به ساکنان اتاق مستطیل شکل هتل کوبورگ منتقل خواهد کرد، می‌تواند مهمانان تازه‌ای را برای این هتل به ارمغان آورد: «وزرای خارجه طرف‌های برجام برای امضاء توافق جدید.»
هرچند مسئولان و خبرنگاران ایرانی سعی می‌کنند با عباراتی چون « تا زمانی که همه چیز توافق نشده باشد، هیچ چیز توافق نمی‌شود و برخی مسائل هنوز باقی مانده است.» مانع خوش‌بینی و خوشحالی در فضای رسانه‌ای و تاثیر آن بر دیپلمات‌های کشورمان در دقایق پایانی مذاکرات شوند اما علی‌اکبر صالحی، رئیس سابق سازمان انرژی هسته‌ای ایران و از مهمترین ارکان توافق برجام در دولت روحانی می‌گوید: «به نظر می‌رسد که مذاکرات هسته‌ای در وین به نتیجه برسد؛ بسیار امیدوارم. مشورت‌های لازم را داده‌ایم. خنثی‌سازی تحریم‌ها در حال رخ دادن است.»
سفر گروسی؛ سوت پایان مذاکرات
حضور رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در شلوغی مذاکرات وین در تهران برای حل پاره‌ای از اختلافات در متن نهایی است و طبق گفته خبرنگار وال‌استریت ژورنال، گروسی شنبه پس از بازگشت از تهران، شامگاه در وین مصاحبه مطبوعاتی خواهد داشت تا همه چیز در این باره شفاف و مشخص شود.
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، پیش از سفر گروسی در گزارشی اعلام کرد که میزان ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران به پانزده برابر بیشتر از سقف تعیین شده در توافق برجام رسیده است.
در این گزارش آمده که آژانس به‌خاطر محدودیت‌هایی که تهران از سال گذشته برای ناظرانش در تأسیسات هسته‌ای ایجاد کرده، قادر نیست میزان دقیق این ذخایر را برآورد کند.
این گزارش به میزان ذخایر اورانیوم غنی‌شده در ایران نیز پرداخته و اعلام کرده تا نوزدهم فوریه سال جاری میلادی (دو هفته قبل) کل ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران به ۳۱۹۷.۱ کیلوگرم رسیده که با افزایشی ۷۰۷.۴ کیلویی همراه بوده است.
پاسخ ایران به گزارش آژانس:اول برجام بعد امکان نظارت
سرپرست نمایندگی دائم جمهوری اسلامی ایران در سازمان‌های بین المللی در وین در پاسخ به گزارش مدیر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مورد راستی آزمایی اجرای برجام در کشورمان گفت که برخی عدم دسترسی‌ها و محدودیت‌ها برای آژانس از ۲۳ فوریه ۲۰۲۱ مربوط به داده‌ها و ضبط اطلاعات توسط تجهیزات نظارتی آژانس است و این موضوع نیز طبیعتا به واسطه اجرای قانون صیانت از حقوق ملت ایران مصوب مجلس شورای اسلامی صورت پذیرفته است.
محمدرضا غائبی، گزارش مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را اولین گزارش فصلی در سال ۲۰۲۲ به نشست شورای حکام در زمینه نظارت بر اجرای برجام وفق قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت دانسته و گفت که این گزارش، همچون ادوار گذشته، گزارش به‌روزرسانی معمول آژانس است که آخرین تحولات و همچنین اطلاعات فنی جدید در ارتباط با فعالیت‌های هسته‌ای ایران را به اطلاع اعضای این سازمان می‌رساند.
البته غائبی پاسخ روشنی به درخواست آژانس برای نظارت بر دوربین‌ها داشت و اعلام کرده ایران تا احیای برجام این اطلاعات را در اختیار آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار نخواهد داد:«در چارچوب برجام در زمینه نصب مجدد دوربین‌ها در کارگاه تسای کرج توافق شد و متعاقبا ایران اطلاع داد قصد دارد به جای کرج در مکان جدیدی در اصفهان به تولید لوله‌های روتور سانتریفیوژ بپردازد و آژانس نیز در ۲۲ ژانویه تمهیدات نظارتی خود در این مکان را نصب نمود. البته تا زمانی‌که ایران مجددا به اجرای برجام برنگردد اطلاعات مربوطه در اختیار آژانس قرار نخواهد گرفت و نزد ایران ذخیره می‌شود.»
موضوعات پادمانی جاری میان ایران و آژانس احتمالاً اصلی‌ترین موضوع سفر گروسی به تهران دستیابی به نقشه راه مشترک برای حل و فصل موضوعات مناقشه‌برانگیز و آغاز رسمی پروسه پایان این پرونده اختلافی میان تهران و آژانس است.
باز شدن گره موضوعات پادمانی
کارشناسان یکی از اصلی ترین عوامل کند شدن روند مذاکرات وین را موضوعات پادمانی جاری میان ایران و آژانس می‌دانند و احتمالاً اصلی‌ترین موضوع سفر گروسی به تهران دستیابی به نقشه راه مشترک برای حل و فصل موضوعات پادمانی و آغاز رسمی پروسه پایان این پرونده اختلافی میان تهران و آژانس است.
مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پیش از این اعلام کرده بود که با بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی هسته‌ای ایران به مدت 10 روز مذاکرات فشرده در وین داشته است. به نظر می‌رسد برخی اختلافات میان ایران و آژانس هنوز حل و فصل نشده و ایران نیز احتمالاً توافق در وین را به حل این پرونده مربوط ساخته است.
بخشی از این اختلاف پادمانی به پی‌ام‌دی ( PMD ) یا جنبه‌های نظامی احتمالی برنامه هسته‌ای ایران مربوط می‌شود.
پی‌ام‌دی یا آنچه که ایران بارها آن را «مطالعات ادعایی» نامیده، مجموعه ای از اتهامات کشورهای غربی و عمدتاً آمریکا، نسبت به وجوه تسلیحاتی برنامه اتمی کشورمان است که برای اولین بار؛ طبق ادعای آمریکایی‌ها از کامپیوتر شخصی یکی از کارمندان فراری سابق ایران بدست آمد. آژانس، طی گزارش معروف خود در نوامبر 2011 تمامی این ادعاها را در یک گزارش جمع آوری کرد.
مهمترین خواست ایران در این نقطه از مذاکرات را می‌توان بسته شدن کلیه پرونده‌های گذشته کشورمان در آژانس و رسیدن به این تفاهم که هر اختلاف پادمانی به دید پی‌ام‌دی به آن پرداخته نشود؛ دانست.
اختلافات پادمانی ایران و آژانس به دلیل این است که آژانس می‌گوید:«ما اثراتی از مواد هسته ای در 4 مورد پیدا کرده‌ایم و ایران باید توضیح بدهد که این مواد چه بوده و چه شده‌اند.»
نور نیوز، رسانه وابسته به شورای عالی امنیت ملی نیز به رغم اینکه روابط ایران با آژانس را حسنه نامیده اما تاکید می‌کند که از نظر ایران پرونده مطالعات ادعایی نظامی پی‌ام‌دی بسته شده و نباید این موضوع در دستور کار مستمر پادمانی آژانس باشد اما آژانس این تفسیر ایران را قبول ندارد و می‌گوید هر زمان اطلاعات جدیدی به آژانس برسد حق راستی آزمایی آنها را دارد و منبع این اطلاعات هم الزاماً نباید اعضای NPT باشند.
در ابتدای توافق برجام با تدوین یک نقشه راه میان علی‌اکبر صالحی، رئیس پیشین سازمان انرژی اتمی ایران و آمانو، مدیرکل سابق آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پرونده پی‌ام‌دی تا شروع اجرای برجام حل و فصل شد و این بار نیز ایران به دنبال آن است که در توافقی مشابه میان محمد اسلامی و گروسی مسیر جدیدی بر حل این اختلاف پیدا کنند.
حضور رافائل گروسی در شلوغی مذاکرات وین در تهران برای حل پاره‌ای از اختلافات در متن نهایی است و طبق گفته خبرنگار وال‌استریت ژورنال، گروسی شنبه پس از بازگشت از تهران، شامگاه در وین مصاحبه مطبوعاتی خواهد داشت تا همه چیز در این باره شفاف و مشخص شود.
سید مصطفی خوش چشم از مشاوران و نزدیکان تیم جدید مذاکره‌کننده روایت این اختلاف را این گونه نقل می‌کند:«در سال ۲۰۱۴ در شب برجام یعنی چندساعت قبل از برجام پرونده مطالعات ادعایی پی‌ام‌دی بسته و زمینه‌ساز حصول توافق برجام شد. با توجه به اینکه پرنده پی‌ام‌دی و هرگونه ادعا درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران قبل از سال ۹۴ بسته شده‌است، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اجازه بازگشایی این پرونده را ندارد و همان سال قبول کرد که این پرونده بسته شود، اما بعد از مدتی متاسفانه آژانس مخصوصا مدیرکل آژانس، رافائل گروسی دقیقا رفتار ترامپ را با بی‌قانونی تکرار کرد و با تکیه بر دروغ‌پردازی‌های دشمن شماره یک ایران، یعنی رژیم‌صهیونیستی پرونده پی‌ام‌دی را باز کرد که بازگشایی این پرونده با وجود برجام، کاملا غیرقانونی و قانون‌شکنی محض بود.»
بازشدن گره توافق
توئیت‌ها و حرف‌های مذاکره‌کنندگان در وین همه نشانه اخبار خوب توافق است. تنها ایران و آمریکا هر دو با احتیاط سخن می‌گویند و معتقدند برخی جزئیات باقی مانده است. جزئیاتی که گره آن به دست رافائل گروسی باز خواهد شد و باید کمی صبر کرد تا مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پس از مذاکرات فشرده در تهران روبروی دوربین‌ها قرار بگیرد. مذاکره‌کنندگان منتظر پایان دیدارهای گروسی در تهران و شاید پایان 11 ماه فعالیت فشرده در وین هستند.
دیدگاه تان را بنویسید