ایران جامانده از رقابت کریدورها

بیان فردا | گزارش های دریافتی، از تحولات اقتصادی گرداگرد ایران حکایت دارد که بخشی از آن ها را می توان در رقابت با پروژه های کریدوری ایران و بخشی دیگر را در عقب ماندگی توسعه روابط اقتصادی با چین دانست. به عنوان مثال خبرها حاکی از این است که در نشست اخیر گروه 20، هند و عربستان سعودی بر سر احداث کریدور دریایی-ریلی شرق به غرب توافق کرده اند. چین نیز به تازگی پیشنهاد مشارکت در پروژه راهبردی عراق با عنوان جاده توسعه را به این کشور ارائه کرده است. از سوی دیگر چینی ها وارد قراردادهای سرمایه گذاری با امارات و همچنین آغاز تجارت با عراق با یوان شده اند. همه این ها در شرایطی رسانه ای شده است که در بارزترین مثال ها، خبر خیلی خاصی از توسعه سرمایه گذاری های چین در ایران یا پیشرفت قراردادهای زیرساختی با این کشور منتشر نشده است.

ایران در رویکرد جدید اقتصادی خود که به عقیده کارشناسان یک تحول مثبت به شمار می رود، تمرکز خود را به سمت همکاری های منطقه ای و همچنین توسعه روابط اقتصادی با چین و روسیه معطوف کرده است. در عمده ترین تحولات، 7 ماه قبل در سفر رئیس جمهور کشورمان به چین که با استقبال قابل توجه چینی ها مواجه شد، بیش از 20 سند اصلی و 19 سند همکاری در حوزه های صنعت،معدن و تجارت به امضا رسید که رقم قراردادها 3.5 میلیارد دلار بود. اگر چه بهبود روابط راهبردی با چین، یک برگ برنده برای تجارت و سیاست خارجی کشور ما به شمار می آید، با این حال، به نظر می رسد سرعت عملیاتی شدن این توافق ها چندان مطلوب نیست.

 عربستان و هند به دنبال توسعه کریدور شرق-غرب (هندو-ابراهیمی)

ایران به لحاظ موقعیت جغرافیایی خود، در مسیر هم کریدورهای شرقی -غربی و هم کریدورهای شمالی -جنوبی قرار گرفته است. با این حال، هر دوی این راهگذرها که شامل چندین مسیر نیز در داخل کشور می شوند، هم اینک مورد تهدید از سوی رقبای منطقه ای قرار گرفته اند. اخبار روزهای اخیر حاکی از آن است که پیش بینی ها در باره تحقق کریدور شرقی- غربی بین عربستان و هند در جنوب ایران در حال تحقق است. به گزارش پایگاه تحلیلی پترونیان، در نشست اخیر گروه 20، هند و عربستان سعودی از احداث کریدور دریایی- ریلی خبر دادند که به عنوان یک مسیر غربی- شرقی، هند را به کشورهای عربی خلیج فارس، اردن، اسرائیل و سپس کشورهای اتحادیه اروپا متصل می کند.در این میان و با توجه به معطلی قریب به یک دهه توسعه بندر چابهار به دست هندی ها، هم اینک این فرضیه بیش از پیش تقویت شده است که هندی ها با توجه به مسیر کریدور مذکور، اساساً تمایل و عجله ای برای توسعه این بندر مهم اقیانوسی ندارند. چرا که از سوی دیگر ایران با چین به عنوان یک رقیب مهم راهبردی هند، ارتباط راهبردی برقرار کرده است.

چین به دنبال مشارکت در رقیب کریدور شمال -جنوب ایران در عراق

از کریدور شرقی -غربی که بگذریم، با اذعان به این که هم اینک رقابت همه کشورها برای بهره برداری اقتصادی از موقعیت ژئوپلیتیک خود بالاگرفته است، خبرها حاکی از اعلام آمادگی چینی ها برای مشارکت در پروژه راهبردی جاده توسعه عراق است. جاده ای که طرح آن اهمیت ملی و جهانی را برایش رقم زده است. به گزارش مرکز پژوهش های اتاق بازرگانی ایران، هم اینک شرکت های تخصصی در حال بررسی های مقدماتی برای طراحی راه آهن و اتوبان این مسیر چند منظوره هستند. طبق اطلاعات اولیه، طول جاده این پروژه 1200 کیلومتر است که از بندر فاو عراق(همزمان با توسعه این بندر) آغاز خواهد شد و به مرز عراق و ترکیه در منطقه فیشخابور ختم می شود که این مسیر، مسیر عبوری مهمی از عراق به بازارهای اروپا به شمار می رود. مجموع هزینه های اجرای این پروژه حدود 17 میلیارد دلار تخمین زده می شود. عملیات اجرایی این پروژه بزرگ در سه مرحله انجام خواهد شد و مرحله نخست آن در سال 2028 به اتمام خواهد رسید. 

عراق تجارت با یوان با چین را کلید زد

به رغم این که شاید کشور ما با توجه به وضعیت تحریمی، از معدود کشورهایی بود که در سال های گذشته موضوع دلارزدایی در روابط اقتصادی را طرح می کرد، با این حال هم اینک به نظر می رسد سایر کشورها نیز در این مسیر قدم گذاشته و چه بسا با سرعت بیشتری پیگیر دلار زدایی از تجارت خارجی خود باشند.گزارش یکم شهریور خبرگزاری فارس حاکی از این است که به رغم کاهش اسمی تبادلات دلاری ایران با دیگر کشورها، تبادلات متکی به سازو کار دلاری یعنی مبادلات با یورو و درهم، همچنان حدود 96 درصد واردات کالاهای اساسی کشور ما را تشکیل می دهد. در سوی مقابل سهم یوان و روبل به عنوان ارزهای مستقل از سازو کار دلار در واردات کالاهای اساسی کشور ما تنها 0.25 درصد است.با این حال، خبرها نشان می دهد که به تازگی بانک عراقی الجنوب عراق، مبادلات بانکی خود با یوان چین را آغاز کرده است. از سوی دیگر خبرگزاری اسپوتنیک اعلام کرده روسیه نیز که روابط اقتصادی خود با چین را توسعه داده، هم اینک شاهد به کارگیری 80 درصدی ارزهای ملی در روابط فی مابین با چین است.

 دیگر تحولات پیرامونی 

تحولات پیرامونی اقتصاد ایران حول محور کریدورها یا شراکت با چین به این موارد ختم نمی شود. به عنوان مثال هم اینک اماراتی ها به دنبال توسعه روابط با چین حول محور انرژی هستند. به طوری که شرکت ملی نفت امارات، به تازگی در زمینه توسعه شبکه سوخت رسانی جت در چین با دولت این کشور به توافق رسیده است. از سوی دیگر تحولات نظامی و سیاسی در شمال غربی ایران یعنی منطقه ارمنستان و آذربایجان نیز از یک منظر ریشه در توسعه یک کریدور شرقی- غربی دیگر با محوریت ترکیه دارد. مجموع این موارد، بیش از پیش این نکته را به دستگاه دیپلماسی اقتصادی یادآور می شود و این است که رقابت های اقتصاد منطقه ای وارد دور جدید و پرسرعتی شده که در صورت غفلت، می تواند فرصت های بی بدیل منطقه ای کشورمان را از بین ببرد.