چرا پس از وزیر خارجه، وزیر دفاع چین هم ناپدید شد؟

بیان فردا | ناپدیدشدن وزیر دفاع چین از انظار عمومی، گمانه‌زنی درباره تکرار سرنوشت وزیر خارجه این کشور این بار برای وزیر دفاع چین را افزایش داده است. بر اساس گزارش‌ها، ژنرال لی شانگفو، وزیر دفاع چین، طی دو هفته گذشته به طور علنی دیده نشده و این موضوع بحث‌ و گفت‌وگوهایی را در شبکه‌های اجتماعی در مورد محل اختفای او و جنگ قدرت میان مقامات رده‌بالای حزب کمونیست چین برانگیخته است.

آخرین حضور عمومی این ژنرال ارشد چین ۲۹ آگوست در یک مجمع امنیتی، سخنرانی در این مجمع و گفت‌وگو با وزرای دفاع از غنا، زامبیا و چندین کشور آفریقایی دیگر بود و از آن تاریخ تاکنون از او خبری منتشر نشده است.

غیبت چهره عمومی ارتش رژیم چین یادآور ناپدیدشدن وزیر امور خارجه سابق، چین گانگ، است. او که تحت حمایت شی جین‌پینگ، رهبر چین، بود در ۲۵ جولای و پس از ۳۰ روز ناپدیدشدن از انظار عمومی، به طور ناگهانی برکنار و فرد دیگری جایگزین او شد. مدت کوتاهی پس از برکناری او، وزارت امور خارجه تقریبا تمام مشخصات و فعالیت‌های عمومی چین را از وب‌سایت خود پاک کرد. هرچند برخی از این اخبار و اطلاعات مجددا در وب‌سایت رسمی این وزارتخانه ظاهر شد، آقای چین از ژوئن تاکنون هیچ حضوری در انظار عمومی نداشته است.

با افزایش ابهامات درباره این دیپلمات، شی جین‌پینگ در ۳۱ جولای دو فرمانده ارشد را که برای نظارت بر واحد زرادخانه هسته‌ای کشور منصوب کرده بود، برکنار کرد.

ژنرال لی یوچائو، فرمانده نیروی موشکی ارتش آزادی‌بخش خلق چین و ژنرال شو ژونگبو، کمیسر سیاسی این واحد نظامی ماه‌ها در رسانه‌های دولتی ظاهر نشده بودند و برکناری آنها بدون هیاهو اعلام شد. دلیل برکناری و محل نگهداری آنها مشخص نیست.

رام امانوئل، سفیر ایالات متحده در ژاپن، در مورد تغییرات اخیر در رهبری سیاسی و نظامی چین در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «ترکیب کابینه رئیس‌جمهور شی اکنون شبیه رمان آگاتا کریستی با نام «و در انتها، هیچ‌کدام باقی نماندند» شده است. ابتدا، وزیر امور خارجه چین گانگ ناپدید شد، سپس فرماندهان نیروی موشکی ناپدید شدند و اکنون لی شانگ فو، وزیر دفاع، دو هفته است که در انظار عمومی دیده نشده است». رام امانوئل با مقایسه فهرست رو به رشد مقامات مفقودشده با رکورد بالای نرخ بی‌کاری جوانان در چین، عنوان کرد: «چه کسی برنده این مسابقه بی‌کاری خواهد بود؟ جوانان چین یا کابینه شی؟».

ناپدیدشدن ژنرال لی شانگفو، گمانه‌زنی‌های زیادی را در رسانه‌های اجتماعی خارج از کشور برانگیخت و برخی ادعا کردند که او تحت بازجویی قرار گرفته است.

کای شنکون، ناظر چینی در هفتم سپتامبر در یک رسانه اجتماعی نوشت: «لی شانگفو ممکن است به اتهام فساد و نقض جدی نظم و انضباط تحت بازجویی قرار گرفته باشد». او البته این ادعا را «تأییدنشده» خواند.

کای شنکون با اشاره به اینکه اگر این ادعاها درست باشد به معنای سقوط یک مقام دولتی دیگر خواهد بود، تأکید کرد که این اتفاق نشان‌دهنده آن است که «جنگ داخلی در سطح بالای حزب کمونیست چین پایان نیافته است». او افزود: مقامات انتخاب‌شده توسط شی نیز ممکن است «در هر زمانی اخراج شوند» و مانند دهه‌های پرتلاطم زمان مائو تسه‌تونگ «هیچ‌کس ایمن نیست».

یائو چنگ، سرهنگ سابق فرماندهی نیروی دریایی چین که در حال حاضر در ایالات متحده در تبعید است، به اپک‌تایمز گفت که ژنرال لی ممکن است توسط مقامات «بازداشت» شده باشد. او به یک اطلاعیه ماه جولای که توسط کمیسیون نظامی مرکزی صادر شد، اشاره کرد که در آن آمده بود مقامات در حال جمع‌آوری نکاتی درباره فساد در سیستم تهیه تجهیزات هستند.

یائو چنگ گفت از چندین منبع نظامی شنیده است که نهادهای نظارتی «تحقیقاتی را در مورد خرید تجهیزات در زمانی که لی شانگفو رئیس دپارتمان توسعه تجهیزات بوده، آغاز کرده‌اند». ژنرال لی در سال ۲۰۱۷ به ریاست دپارتمان توسعه تجهیزات، شعبه‌ای زیر نظر کمیسیون نظامی مرکزی مسئول تهیه تسلیحات، منصوب شد. او به مدت شش سال به‌عنوان مدیر این مرکز خدمت کرد تا اینکه در ماه مارس سال جاری به سمت وزیر دفاع ارتقا یافت. این مقام سابق نیروی دریایی ارتش چین گفت که تغییرات اخیر در رهبری سیاسی و نظامی نشان می‌دهد که شی احساس می‌کند قدرت او در ارتش بی‌ثبات است.

رویترز به نقل از ۱۰ فرد آگاه اعلام کرد که لی شانگفو، وزیر دفاع چین که برای بیش از دو هفته در انظار عمومی دیده نشده، توسط مقامات چینی تحت بازجویی است.

به گفته یک مقام امنیتی منطقه‌ای و سه فردی که مستقیما با ارتش چین در تماس هستند، تحقیقات درباره ژنرال لی به موضوع خریداری تجهیزات نظامی مربوط می‌شود و رویترز هنوز نتوانسته اطلاعات بیشتری دراین‌باره به دست آورد. به گفته دو نفر از افراد آگاه، هشت مقام ارشد واحد تدارکات ارتش چین که ژنرال لی از سال ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۲ رهبری آن را بر عهده داشته نیز تحت بازجویی قرار دارند. با وجود این، سخنگوی وزارت خارجه چین مقابل خبرنگاران گفت از این موضوع بی‌اطلاع است. شورای دولتی و وزارت دفاع چین نیز هنوز به درخواست‌ها برای اظهارنظر پاسخی نداده‌اند. پیش از این در روز جمعه، فایننشال تایمز به نقل از مقامات آمریکایی گزارش داده بود که دولت ایالات متحده بر این باور است که لی شانگفو از هفته گذشته تحت بازجویی است. او اوایل همان ماه نیز به روسیه و بلاروس سفر کرده بود و به گفته یکی از منابع خبری رویترز، تحقیقات درباره او بلافاصله پس از بازگشتش از این سفرها آغاز شده بود. گفته می‌شود که سابقه رسیدگی به اتهامات فساد لی شانگفو به ماه جولای برمی‌گردد؛ یعنی زمانی که واحد تدارکات ارتش چین در اقدامی غیرعادی با صدور اطلاعیه‌ای عمومی مبنی بر اینکه به دنبال «پاکسازی» در روند مناقصات است، خواستار دریافت گزارش‌ها از بی‌نظمی‌هایی شد که از سال ۲۰۱۷ میلادی در این بخش از ارتش دیده شده است؛ یعنی از زمانی که ژنرال لی در رأس آن بوده است. سخنگوی وزارت دفاع چین نیز بعدها در پاسخ به خبرنگاران دراین‌باره گفت ارتش فساد را تحمل نخواهد کرد.

دلایل حضور کم‌رنگ «شی»

از طرف دیگر، عدم حضور شی جین‌پینگ، دبیر‌کل حزب کمونیست چین در نشست گروه ۲۰، لغو بدون دلیل سخنرانی او در مجمع چندجانبه بریکس، عدم حضور وی در فاجعه سیل چین و غیبت طولانی‌مدت وی از انظار عمومی در تابستان امسال، غیرقابل توضیح و بیش از حد مرموز به نظر می‌رسد.

«راجر گارساید» تحلیلگر اپک‌تایمز می‌نویسد: من معتقدم که این عدم حضور وی در انظار عمومی مرتبط با ماجرای عزل وزیر خارجه سابق چین باشد که از افراد بسیار نزدیک به شی جین‌پینگ است. وزیر خارجه سابق چین، مدیر بخش تشریفات شی بود که در ظرف یک سال به کمک دبیر‌کل حزب کمونیست چین، پله‌های ترفیع سیاسی را یکی پس از دیگری پشت سر گذاشت، اما چندصباحی از تکیه‌دادن بر کرسی وزارت خارجه رژیم چین نگذشته بود که ناگهان بدون دلیل موجهی از انظار ناپدید شد.

ماجرا از این قرار بود که در سال ۲۰۱۰ آقای چین گانگ به مدت ۱۵ ماه به‌عنوان دبیر دوم سفارت چین در لندن کار می‌کرد. او سپس به پکن برگشت تا در پست جدید خود به‌عنوان مدیرکل روابط‌عمومی، ارتباطات وزارت خارجه با رسانه‌های خارجی را مدیریت کند. بعد از مدت کوتاهی ترفیع رتبه گرفت و به‌عنوان مدیرکل بخش تشریفات دفتر دبیر‌کل حزب کمونیست چین مشغول به کار شد. در این سمت، او در ارتباط نزدیک با شی جین‌پینگ بود.

چین گانگ در دوره کاری خود در لندن، با فو شیائوتیان رئیس دفتر شبکه تلویزیونی فونیکس چین در هنگ‌کنگ ملاقات می‌کرد. خانم فو مدتی در لندن مستقر بود، ولی خیلی زود به هنگ‌کنگ نقل ‎مکان کرد تا برنامه «گفت‌وگو با رهبران جهان» را اجرا کند. او در این برنامه با تعدادی از رهبران دنیا مصاحبه کرد. خانم فو هرچند در خانواده‌ای متعلق به طبقه الیت (نخبگان سیاسی) چین به دنیا نیامده بود، اما از دو دانشگاه برتر چین و دانشگاه کمبریج مدرک تحصیلی داشت. سابقه تحصیلی در این دانشگاه‌ها و رشد سریع حرفه‌ای او در فونیکس نشان داد که او حمایت افراد بسیار قدرتمندی را پشت سر خود داشت. با این حال در سال ۲۰۲۱ کسانی که او را در فونیکس حمایت کرده بودند، توسط شی از این شبکه اخراج شدند.

شی جین‌پینگ می‌خواست این شبکه تلویزیونی را از مخالفان حزبی‌اش که متعلق به «جناح شانگهای» بودند، تصفیه کند. خانم فو که در این دوره حرفه خود را در این شبکه تلویزیونی در خطر می‌دید، به سراغ آقای کین رفت. او در مارس سال گذشته با جت شخصی از محل زندگی‌اش در کالیفرنیا به واشنگتن رفت تا مصاحبه‌ای با آقای «چین گانگ» برای برنامه «گفت‌وگو با رهبران جهان» ضبط کند. یکی از سکانس‌‎های این برنامه که این دو را روی پشت‌بامی در واشنگتن نشان می‌دهد، درحالی که در کنار هم ایستاده‌اند، مورد توجه مخاطبان چینی قرار گرفت. از نظر بینندگان چینی صمیمیت خاص بین این دو غیر قابل انکار بود. خانم فو، هشت ماه بعد در ماه نوامبر سال گذشته فرزند پسری به دنیا آورد که نامش را «اِر کین» گذاشت. برخی از کاربران چینی گفتند که این پسر می‌تواند فرزند چین (وزیر خارجه سابق) باشد.

در آوریل امسال، فو عکسی از خود با فرزندش ار کین در همان جت شخصی که با آن برای مصاحبه با «چین» سفر کرده بود، در توییتر منتشر کرد. او نوشت که فرزندش را به «خط مقدم»، احتمالا چین، برمی‌گرداند. از آن زمان تاکنون فو در انظار عمومی دیده نشده است. «چین» به عنوان وزیر خارجه چین در ۲۵ ژوئن با همتایان خود از روسیه، ویتنام و سریلانکا گفت‌وگو کرد، اما بعد از این دیدار، او نیز ناگهان از انظار عمومی ناپدید شد. در ۱۱ جولای، وزارت خارجه این موضوع را به «مسائل سلامتی» او نسبت داد. با این حال، کاربران شبکه‌های اجتماعی ناپدیدشدن او را به ماجرای رابطه او با خانم فو و گمانه‌زنی‌های دیگر مرتبط می‌دانند.

نبرد درون‌حزبی

معمولا حزب کمونیست چین سانسورهای شدیدی در شبکه‌های اجتماعی این کشور اعمال می‌کند و مانع پخش شایعات درباره مقام‌های ارشد در این شبکه‌ها می‌شود، اما در مورد ماجرای ناپدیدشدن آقای کین این شایعه‌ها ادامه داشت. تداوم شایعات درباره آقای «چین» نشان می‌دهد که سانسورگران از شی جین‌پینگ دستور نمی‌گیرند، بلکه تحت نفوذ مخالفان شی هستند. معمولا سرویس جاسوسی حزب کمونیست چین، زندگی خصوصی مقام‌های ارشد را زیر ذره‌بین دارد، بعید است که شی جین‌پینگ از ماجرای آقای کین و خانم فو بی‌اطلاع بوده باشد. هرچند چین متأهل است، اما هیچ وزیر حزب کمونیست چین به خاطر روابط خارج از ازدواجش از مقامش عزل نشده بود (درحالی‌که نقض حقوق بشر ازجمله نسل‌کشی و برداشت اجباری اعضای بدن دگراندیشان توسط حزب کمونیست چین انجام می‌شود و هیچ مانع اخلاقی برای چنین جنایاتی از سوی مقامات حزب وجود ندارد، به نظر نمی‌رسد که در مقایسه با چنین جنایاتی، دیگر مشکلات اخلاقی همچون روابط خارج از ازدواج مقامات، موضوعی مهم برای این حزب تلقی شود).

با این حال عزل چین گانگ از وزارت خارجه نشان می‌دهد که از زمان به قدرت رسیدن شی از سال ۲۰۱۲ تاکنون، این اولین باری است که وی قادر به دفاع از یکی از مقام‌های تحت حمایتش نیست، درحالی که چین یک مقام خاص در بین افراد تحت حمایت شی جین‌پینگ بود و کسی بود که رهبر حزب کمونیست چین از او برای رسیدن به درجات بالای قدرت حمایت کرده بود. به نظر من، برکناری چین گانگ نشان می‌دهد که اقتدار شی جین‌پینگ کاهش یافته است؛ هرچند آقای «چین» هنوز عنوان یک عضو شورای ایالتی را حفظ کرده اما به نظر می‌رسد که قدرتی ندارد و از دید عموم غایب است.

از طرفی، در چنین شرایطی شی جین‌پینگ نیز از انظار عمومی ناپدید شده است و اینکه هرازگاهی در مکان‌هایی چون غرب یا شمال شرق چین بدون دلیل موجهی ظاهر می‌شود، نشان می‌دهد که وضعیت بدی در رژیم کمونیست چین حاکم است. بگذریم از اینکه در فرماندهی عالی نظامی رژیم کمونیستی چین چه آشفتگی و نابسامانی‌ای به وجود آمده است.

به نظر می‌رسد تحلیل مفسران از پیروزی رهبر حزب کمونیست چین در بیستمین کنگره این حزب در نوامبر گذشته اشتباه از آب درآمده است. آنچه در ظاهر نشان داده شد، فقط یک نمایش پیروزی بود، اما در واقعیت مرحله‌ای از یک مبارزه مستمر و مرگ‌بار برای قدرت بود. در کنگره حزب کمونیست چین در نوامبر گذشته، شی توانست بالاترین رأی را برای رهبری حزب کمونیست چین در یک دوره پنج‌ساله دیگر به دست آورد. شی به ظاهر شکست‌ناپذیر از یک ضعف اساسی رنج می‌برد، اینکه او از یک نظام سیاسی توتالیتر دفاع می‌کند که مجموعه‌ای از مشکلات عمیق و طولانی‌مدت را ایجاد کرده است که نمی‌تواند آنها را حل کند. او آن مشکلات را ایجاد نکرد، اما برای یک دهه، آنها را نادیده گرفت و تشدید کرد و اکنون ناتوان از حل آن مشکلات است؛ درحالی که مردم چین و جهان این مشکلات را می‌بینند. دشمنان او در داخل و خارج با علاقه شدیدی نظاره‌گر هستند و در پشت صحنه علیه او مانور می‌دهند. حذف آقای «چین» اولین نتیجه تلاش‌های مخالفان برای کاهش اقتدار شی جین‌پینگ است.

شی هنوز از نظر سیاسی غیرقابل شکست است

در این میان تحلیلگران می‌گویند که اخراج‌های ناگهانی نشان می‌دهد که شی به‌دنبال بازگرداندن کنترل خود بر ارتش و حذف فساد، بی وفایی و ناکارآمدی از صفوف ارتش بوده است. بسیاری از کارشناسان بر این باورند که فرماندهان نظامی ممکن است به فساد متهم شوند، اگرچه برخی گفته‌اند که ظن به بی‌وفایی نسبت به شی در ارتش آزادی‌بخش خلق ممکن است، دخیل باشد. در ماه ژوئیه، چین همچنین وزیر امور خارجه، «کین گانگ» - یکی دیگر از مقاماتی که در زمان شی به‌قدرت رسیده بود - بدون هیچ توضیحی برکنار کرد. این دو مقام آمریکایی که نخواستند نامشان فاش شود، گفتند که معتقدند ژنرال لی به ظن فساد تحت بازجویی قرار گرفته است.

شی هنوز از نظر سیاسی غیرقابل شکست به نظر می‌رسد؛ زیرا رهبری حزب کمونیست، مقامات ارشد نظامی و سرویس‌های امنیتی مملو از وفاداران او هستند. با این حال، غیب شدن ناگهانی چنین مقامات بلندپایه‌ای، مشکلات سیستمی را که تحت سلطه یک رهبر واحد بوده، آشکار کرده و سوالاتی را درباره تصمیم‌گیری‌های شی ایجاد کرده است؛ زیرا مقامات در دوره او و توسط وی ارتقا یافته‌اند. سو تزو یون، کارشناس ارتش آزادی‌بخش خلق در موسسه تحقیقات دفاع و امنیت ملی، اندیشکده‌ای در تایپه که توسط دولت تایوان تامین مالی می‌شود، گفت که او بیش از ۹۰درصد مطمئن است که ژنرال لی از سمت خود برکنار شده است. سو گفت: «برای شی جین‌پینگ، این موضوع، به معنای از دست دادن چهره است و در ارتش و در سراسر چین، مردم متوجه خواهند شد، حتی اگر این را آشکارا نگویند.»