عید سوت و کور

بیان فردا | امروز عید اضحی بود که در فرهنگ اسلامی ملقب به "عید الکبیر" است و بزرگترین و مهمترین آیین جشن در همه‌ی کشورهای مسلمان‌نشین محسوب می‌شود. جایگاهی که نوروز در فرهنگ ایرانی را دارد، این عید در بسیاری از کشورها و نیز در مناطق اهل سنت ایران (مانند گلستان) داراست. به‌همین‌دلیل در این کشورها عید قربان تا پنج روز و درمواردی بیشتر تعطیل رسمی است.

در ایران نیز، تا کمتر از یک قرن پیش، روز عید قربان بزرگترین جشن دینی بوده و آیین آن با تشریفات بسیار مفصل برگزار می‌شده است.

مهمترین آیین در شهرهای بزرگ، مراسم شترقربانی بوده که تا اوایل دوره‌ی پهلوی اول برگزار می‌شده است. (در کتاب "جشن‌های اسلامی شیعی در ایران" گزارش‌های متعدد و مفصل سیاحان اروپایی از این آیین از دوره‌ی صفویه تا قرن اخیر را آورده‌ام.) هنوز هم این آیین به شکل محدود در برخی مناطق ازجمله نواحی کاشان برگزار می‌شود.

ازجمله تغییرات مناسکی در تشیع ایرانی، به‌ویژه در دو دهه‌ی اخیر، افول آیین جشن عید قربان تا مرز تعطیلی کامل و درمقابل توسعه‌ی جشن غدیر است. همچنین تبدیل روز عرفه از یک مناسبت جشن به‌مناسبت سوگ در سایه‌ی توسعه‌ی عزاداری مسلم بن عقیل (که سال گذشته درباره‌اش نوشته‌ام.)

نشانه‌ی این تغییرات را در تبلیغات محیطی شهری می‌توان دید. در "ام‌القرای جهان اسلام" در روز عید بزرگ و اصلی مسلمانان و یکی از دو "عید" اسلامی و دو منسک اولیه و رسمی جشن در اسلام، برخلاف همه‌ی دیگر کشورهای مسلمان‌نشین، فضای شهری در تصرف تبلیغات رسمی جشن شیعی غدیر است که هنوز بیش از یک هفته تا آن زمان باقی مانده. آن‌هم مراسم حکومت‌ساخته‌ی "جشن ده کیلومتری" که قرار است برای دومین سال برگزار شود و با اراده‌ای سیاسی در حال تکثیر در دیگر شهرها است.