یک زن برنده نوبل اقتصاد سال۲۰۲۳ شد

بیان فردا | آکادمی سلطنتی علوم سوئد جایزه نوبل اقتصاد 2023 را به یک زن اعطا کرد. کلودیا گلدین تاریخ‌دان اقتصادی و اقتصاددان امریکایی و استاد کنونی دانشگاه هاروارد است که به عنوان برنده نوبل اقتصاد 2023 اعلام شده است. گلدین، اقتصاددانی با پژوهش‌های گسترده در حوزه بازار کار زنان است که امسال توانست به تنهایی نوبلیست اقتصاد شود. از سال ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۲ هر ساله نوبل اقتصاد میان چند اقتصاددان تقسیم می‌شد اما امسال خانم گلدین به تنهایی جایزه را از آن خود کرده است.

آکادمی نوبل علت اعطای این جایزه را «توسعه فهم ما از نتایج بازار کار زنان» توسط او اعلام کرده است. تحقیقات گلدین طیف گسترده‌ای از موضوعات، ازجمله نیروی کار زن، جنسیت را پوشش می‌دهد. شکاف در درآمد، نابرابری درآمد، تغییرات تکنولوژیکی، تحصیلات و مهاجرت. بیشتر تحقیقات او زمان حال را از دریچه گذشته تفسیر می‌کند و منشا موضوعات مورد توجه فعلی را بررسی می‌کند.

زنان در بازار کار جهانی به ‌شدت کمتر از مردان حضور دارند، ضمن اینکه کار آنها به دلیل زن بودن، درآمد کمتری نسبت به مردان در بر دارد. کلودیا گلدین با استفاده از آرشیوهای بیش از ۲۰۰ سال اخیر از داده‌های بازار کار ایالات متحده نشان داده که چگونه و چرا تفاوت‌های جنسیتی در درآمد و نرخ اشتغال در طول زمان تغییر کرده است.

خانم گلدین در تحقیقات خود این موضوع را مطرح کرده که مشارکت زنان در بازار کار طی 200 سال اخیر، روند صعودی نداشته است، بلکه یک منحنی U شکل را ایجاد کرده است. با گذار از جامعه کشاورزی به جامعه صنعتی مشارکت زنان متاهل در اوایل قرن نوزدهم کاهش یافته است، اما سپس با رشد بخش خدمات در اوایل قرن بیستم شروع به افزایش کرد. خانم گلدین الگوی بازار کار زنان را با نتیجه‌گیری از تغییرات ساختاری و هنجارهای اجتماعی در حال تحول در رابطه با مسوولیت‌های زنان در قبال خانه و خانواده تشریح کرده است.

از طرف دیگر، سطح تحصیلات زنان در طول قرن بیستم، به‌طور مداوم افزایش یافت و در اکثر کشورهای با درآمد بالا، اکنون به‌طور قابل ملاحظه‌ای بالاتر از مردان است. خانم گلدین در پژوهش‌های خود به موضوع «دسترسی زنان به قرص‌های ضدبارداری» و ارتباط آن با ارایه فرصت‌های جدید برای برنامه‌ریزی شغلی پرداخت و عنوان کرد که این تغییر انقلابی در اشتغال زنان، با متغیر دسترسی آنها به قرص‌های ضدبارداری، سرعت بیشتری گرفته است. 

خانم گلدین، صبح دیروز خبردار شد که جایزه نوبل اقتصاد به او اختصاص یافته و بلافاصله در گفت‌وگو با رسانه‌ها خود را برنده نوبل «نسل سوم» خواند که در حال مطالعه تغییرات اجتماعی و اقتصادی است. او گفت: «پیش از من، باب فوگل (اقتصاددان امریکایی دانشگاه کلمبیا که در سال 1993 جایزه نوبل اقتصاد گرفت) استاد من جایزه نوبل دریافت کرد و پیش از او نیز سیمون کوزنتس، (اقتصاددان بلاروسی که در سال 1971 جایزه نوبل اقتصاد گرفت) که نقش استادی او را داشت. همه ما در زمینه تغییرات بلندمدت اشتغال، تاریخ اقتصادی و مطالعات تطبیقی کار کرده‌ایم.» او همچنین بر نقش دانشجویان خود در تحقیقاتی که انجام داده، تاکید کرد و گفت: «من یک معلم هستم. این جایگاه را دارم چون شاگردان من دنباله‌رو من هستند. کسانی هستند که برای گوش دادن به ایده‌هایم و نقد و نظرشان، به آنها وابسته‌ام. همه باید بدانند که معلمی، کاری سخت و مستلزم تحقیق است. تحقیق و پژوهش، نوعی خلق دانش و آموزش آن، نوعی انتشار دانش است و ما هر دوی این کارها را انجام می‌دهیم.»

قرن بیستم، نماد مدرنیزاسیون، رشد اقتصادی و افزایش نسبت زنان شاغل است، اما برای مدت طولانی شکاف درآمدی بین زنان و مردان نیز 

باقی مانده است. به گفته گلدین، «تصمیم‌های آموزشی که بر فرصت‌های شغلی کل عمر تاثیر می‌گذارند، در سنین جوانی گرفته می‌شوند. اگر انتظارات زنان جوان با تجربیات نسل‌های قبلی شکل گرفته باشد -به عنوان مثال، مادران آنها تا زمانی که بچه‌ها بزرگ نشده‌اند سر کار بازنگشته‌اند- رشد کند خواهد بود.»

گلدین افزوده است: «ما به نقطه‌ای رسیده‌ایم که در آن اشتغال زنان بسیار زیاد و مهم شده و در عین حال، نابرابری‌هایی نیز دیده می‌شود. این نابرابری‌ها نیز از داخل خانواده‌ها شکل می‌گیرد.»

از نظر تاریخی، بسیاری از شکاف جنسیتی در درآمد را می‌توان با تفاوت در تحصیلات و انتخاب‌های شغلی توضیح داد. با این حال، گلدین نشان داده است که بخش عمده‌ای از این تفاوت درآمد در حال حاضر بین زنان و مردانی است که در شغل مشابهی فعال‌ا‌ند و این تا حد زیادی با تولد اولین فرزند به وجود می‌آید.

گلدین در سال 1967 از دانشگاه کرنل فارغ‌التحصیل شد و دکترای خود را از دانشگاه شیکاگو دریافت کرده است. او در سال 1990 به عنوان اولین زن در بخش اقتصاد دانشگاه به هاروارد پیوست. جدیدترین کتاب او «کار و خانواده: سفر قرن طولانی زنان به سوی برابری» است که در سال 2021 منتشر شد. 

یک نوبل غیررسمی

جایزه نوبل به وصیت آلفرد نوبل دانشمند سوئدی به فعالان حوزه شیمی، فیزیک، پزشکی و... اعطا می‌شود. اما در این فهرست اثری از نوبل اقتصاد نیست. نوبل اقتصاد در واقع «جایزه بانک مرکزی سوئد در علوم اقتصادی به یاد آلفرد نوبل» است. بانک مرکزی سوئد که قدیمی‌ترین بانک مرکزی دنیاست، در جشن سیصد سالگی‌اش در سال ۱۹۶۸‌ تصمیم گرفت تامین مالی مخارج مربوط به اهدای جایزه‌ای در زمینه اقتصاد را ذیل مجموعه نوبل برعهده بگیرد. مسوولیت تعیین برنده نیز به آکادمی سلطنتی علوم سوئد داده شد.

این موضوع موافقان و مخالفانی هم دارد. برخی کارشناسان اعتقاد دارند که اعطای جایزه به فعالان حوزه علوم طبیعی مدت زمان اندکی بر دیدگاه‌های آنها تاثیر می‌گذارد، اما وقتی به یک اقتصاددان این اعتبار داده می‌شود، احتمالا تا ابد قرار است رسانه‌ها وی را به عنوان متخصص هر مساله اقتصاد بشناسند و نفوذ کلامش در سیاست بسیار بیشتر از دیگران باشد.

اما به هر حال جایزه نوبل اعتبار خاصی به برندگانش می‌دهد و حتی می‌تواند موجب شود که علاقه‌ها در هر علم، به موضوعی که برایش نوبل داده شده بیشتر شود، به ویژه جایزه باعث گرفتن توجه افکار عمومی به زمینه تحقیقات برنده نوبل می‌شود.